کد مطلب:35682 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اعتقادات

اوج قدرت معتزله چه زماني بوده است؟

مكتب اعتزال به صورت يك مكتب كلاميدراوايل قرن دوم پي ريزي گرديد و به تدريج رو به تكامل نهاد و از زمان خلفاي بني اميه، فقط دو نفر به اين مكتب تمايل نشان دادند و آن دو عبارتند از:
1 ـ يزيد بن وليد بن عبدالملك (ت 126) 2 ـ مروان بن محمد بن مروان (ت 132) آخرين خليفة اموي. وقتي بساط خلافت امويها برچيده شد و خلفاي عباسي روي كار آمدند، در دوران خلافت ابو جعفر منصور دوانيقي (136 ـ 158) ستارة اقبال معتزله درخشيد و عمرو بن عبيد (مرد شمارة دوم معتزله) با خليفة وقت رابطة صميميداشت.
پس از درگذشت ابو جعفر، زمام امور به دست مهدي عباسي افتاد. در دوران خلافت او تحركي براي معتزله مشاهده نشد و گويا به اهل حديث تمايل داشت و با معتزله مخالف بود.
پس از مهدي عباسي، هارون عباسي روي كار آمد. او نيز مانند برادرش مهدي، از بحث و مناظره جلوگيري ميكرد و گروهي از اهل كلام را روانة زندان كرد و از روي ناچاري براي مناظره با سمنيها، يك نفر از معتزله را برگزيد.
عصر فرزندان ابو جعفر منصور، به نامهاي مهدي و هارون پايان يافت. شتر خلافت در خانة فرزند هارون به نام مأمون الرشيد زانو زد در عصر او ستارة اقبال معتزله در بلنداي افق درخشيدن گرفت و تمام مراكز دولتي در قبضة قدرت آنان در آمد، او نيز با كمال صميميت با معتزله رفتار كرد ويكي از علل رفتار او با معتزله اين بود كه مأمون فردي درس خوانده و تا حدّي اهل منطق وتعقل بود، مكتب معتزله با روحيات او كاملاً سازگار بود، از اين جهت براي حركتهاي فرهنگي، علميو قضايي معتزله، چراغ سبز روشن كرد و دست آنها را در نصب و عزل مقامات مسئول باز گذارد.
هارون الرشيد در سال 193، در طوس درگذشت و مأمون پس از يك رشته جنگ و نبرد با برادر خود امين، سرانجام در سال 195، زمام امور را به عنوان خليفة مسلمين به دست گرفت و از همان روز با معتزله كنار آمد و پس از شهادت امام هشتم(ع) در سال 203، جهان اسلام در قلمرو مأمون وعلماي معتزله قرار گرفت.

---

: استاد محقق جعفر سبحاني
فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامي ج 4